Καντόνα

(κινεζ. Guangzhou). Πόλη (6.741.400 κάτ. τo 1998) της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας, πρωτεύουσα της επαρχίας Κουάνγκ-τουνγκ (197.100 τ. χλμ., 86.420.000 κάτ. το 2000). Είναι χτισμένη στις όχθες του ποταμού Τσουκιάνγκ (ή ποταμού των μαργαριταριών) που εκβάλλει στη Νότια Κινεζική θάλασσα, σχηματίζοντας μεγάλο δέλτα μεταξύ του Μακάο στα Δ και του Χονγκ-Κονγκ στα Α – η πόλη απέχει 140 χλμ. από τον τελευταίο. Πυκνό δίκτυο διωρύγων ενώνει την Κ. με διάφορα σημαντικά κέντρα της περιφέρειας. Ιστορία. Γνωστή από τον 3o αι. π.Χ. ως σπουδαίο εμπορικό κέντρο με την ονομασία Νανχάι, μετονομάστηκε κατά τον 3o αι. μ.Χ. σε Κουάνγκ-τουνγκ, ονομασία που διατηρήθηκε και για την ευρύτερη περιοχή. Υπήρξε το πρώτο λιμάνι της Κίνας που προσέγγισαν οι Ευρωπαίοι και, λόγω παραφθοράς, το ονόμασαν Κ. Tον 14ο αι. διατηρούσε ανθηρό εμπόριο με το εξωτερικό. Το 1517 οι Πορτογάλοι εξασφάλισαν το εμπορικό μονοπώλιο με την K., όμως αμέσως μετά εγκαταστάθηκαν Άγγλοι, Γάλλοι και Ολλανδοί, τους οποίους προσέλκυσε η ευνοϊκή γεωγραφική θέση της πόλης. Στη συνέχεια (1720) το μονοπώλιο πέρασε σε ένα σωματείο εμπόρων που ονομαζόταν Tσο-χονγκ. Μοναδικό λιμάνι της Κίνας που έμεινε ανοιχτό στους ξένους μετά το 1757, στα τέλη του 18ου αι. αποτέλεσε κέντρο του εμπορίου του οπίου και πύλη της ξένης διείσδυσης στη χώρα. Η K. απέκτησε παγκόσμια φήμη μόλις κατά τα μέσα του 19ου αι., όταν ξέσπασε σοβαρή σινο-βρετανική διένεξη η οποία προκάλεσε τον λεγόμενο πόλεμο του οπίου. Ο πόλεμος τερματίστηκε με τη συνθήκη του Νανκίν, με την οποία η Κ. αποτέλεσε ελεύθερο λιμάνι. Μετά την κατάληψη και την κατοχή της (1856-61) από γαλλοβρετανικά στρατεύματα υποχρεώθηκε σε νέες παραχωρήσεις. Η Κ. διαδραμάτισε ιδιαίτερης σημασίας ρόλο στην ιστορία της Κίνας, γιατί εκεί άρχισε (1911) το επαναστατικό κίνημα του Κουομιντάνγκ, που οδήγησε στην πτώση της μοναρχίας και έφερε στην εξουσία τον Σουν Γιατ-Σεν, πρώτο πρόεδρο της Κινεζικής Δημοκρατίας. Το 1926 ο Tσανγκ Kάι-σεκ όρισε την πόλη βάση των επιχειρήσεων που οδήγησαν στην επανένωση της χώρας. Από το 1936 έως το 1945 βρέθηκε υπό ιαπωνική κατοχή. Κατά τους εμφύλιους πολέμους μεταξύ βόρειων και νότιων Κινέζων που επακολούθησαν η Κ. έγινε πρωτεύουσα της νότιας Κίνας, της οποίας αποτελεί ακόμα το μεγαλύτερο αστικό κέντρο. Η πόλη, τυπική της Άπω Ανατολής (με στενούς δρόμους, πυκνοκατοικημένες συνοικίες), άρχισε να εκσυγχρονίζεται το 1920. Η οικονομική της ζωή δέχτηκε αξιόλογη ώθηση μετά τη λειτουργία (1936) της σιδηροδρομικής γραμμής (μήκους 2.500 χλμ.), η οποία τη συνδέει με το Πεκίνο, και αργότερα (1949) με τα έργα εκβάθυνσης των εκβολών του Τσουκιάνγκ, που πλέον είναι πλωτός και για πλοία μεγάλου εκτοπίσματος. Το λιμάνι της, το Xουαμπόα, σε απόσταση περίπου 15 χλμ. προς την κατεύθυνση της θάλασσας, μπορεί να δεχτεί πλοία με χωρητικότητα μέχρι 10.000 τόνους, χάρη στις εργασίες βυθοκόρησης που έχουν πραγματοποιηθεί. Έπειτα από την κατεδάφιση των παλιών τειχών διανοίχτηκαν στην κεντρική ζώνη μεγάλοι δρόμοι, που τέμνονται σε ορθές γωνίες. Mετά το 1949, το έργο εκσυγχρονισμού της πόλης και των υπηρεσιών της επεκτάθηκε και στις πλωτές συνοικίες του ποταμού, που φιλοξενούσαν σε άθλιες συνθήκες υγιεινής χιλιάδες άτομα στα σαμπάν. Μετά το 1965, τα τέσσερα πέμπτα του πληθυσμού αυτού μεταφέρθηκαν σε μια καινούργια συνοικία που δημιουργήθηκε στη νότια όχθη του Tσουκιάνγκ και διέθετε δημοτικό σχολείο και εμπορικό κέντρο. H πολεοδομία της K. βασίζεται σήμερα στην οδό της απελευθέρωσης (Tζιε Φανγκ Λου), που διασχίζει την πόλη από τα Β στα Ν, ενώ στο τέρμα της βρίσκεται η μεγάλη πλατεία με το μέγαρο των Eκθέσεων. Παράλληλα και κάθετα στον κεντρικό άξονα, οι υπόλοιπες οδοί κατεβαίνουν με ελαφρά κλίση από τα βόρεια υψώματα προς τον ποταμό. Η πόλη αποτελεί σπουδαία αγορά εμπορικών συναλλαγών. Εκτός από εμπορικό κέντρο με το σημαντικότερο λιμάνι της νότιας Κίνας, διαθέτει επίσης διεθνές αεροδρόμιο και αποτελεί έδρα βιομηχανικών συγκροτημάτων. Η συστηματική εκβιομηχάνιση άρχισε με το πενταετές σχέδιο του 1953-57 και με το «μεγάλο άλμα προς τα εμπρός» του 1958, περιλαμβάνοντας ανεπτυγμένη χημική βιομηχανία, βιομηχανία τροφίμων (ζαχαροποιεία), υφαντουργία (μεταξουργία, βαμβακουργία, κατεργασία γιούτας) και βαριά βιομηχανία (ναυπηγεία, βιομηχανία σιδηροδρομικού υλικού). Είναι έδρα μιας μεγάλης διεθνούς έκθεσης που συγκεντρώνει χιλιάδες επισκέπτες και εμπόρους κάθε χρόνο. Έχει επίσης περίφημη καλλιτεχνική χειροτεχνία ελεφαντόδοντου, λάκας και νεφρίτη, με υπερχιλιετή παράδοση. H Κ. συνιστά επίσης μεγάλο πολιτιστικό κέντρο, με δύο πανεπιστήμια και πολλά ανώτερα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Το βουδιστικό μοναστήρι της Kουάνγκ Χσιάο-τσε (που ιδρύθηκε το 250 μ.Χ. και ανοικοδομήθηκε το 1655), το μοναστήρι Xούα Λιν Σι (6ος αι.), ο ναός της Iατρικής και ο ναός του Kομφούκιου αποτελούν τα πιο σημαντικά μνημεία. Η πόλη διαθέτει επίσης μουσεία και πολυάριθμα πάρκα (περίφημα είναι το πάρκο της Kουλτούρας και εκείνο των Μαρτύρων του δήμου της Κ.) και είναι πλούσια σε κινηματογράφους, θέατρα και αίθουσες συναυλιών. Η διεθνής εμπορική έκθεση που διοργανώνεται στην Καντόνα συγκεντρώνει κάθε χρόνο χιλιάδες επιχειρηματίες από κάθε γωνιά του πλανήτη (φωτ. ΑΠΕ).